Yahudi Felsefesi.


Results for "Yahudi Felsefesi."

Philosophical Dictionary

Yahudi Felsefesi.

(Philosophical Dictionary) :
Yahudi felsefesi (Judaizm) üç bin yıl dinsel karakterini sürdürmüştür. Eski Ahit adlı dinsel yapıtlarda toplanan bu felsefe, Musa dinin temel kuralların kaphsar. Bu dinsel felsefenin yanında da gizemsel felsefe Kabala gelmiştir (bkz. Yahudilik, Kabala). Davut ve Süleyman (Davit, Salamon) törebilim alanında değerli yapıtlar bırakmış olan düşünür ve sanatçı krallardır. on büyük kitaptan ibaret olan Talmut da Yahudi gizemciliğini kapsar. Kabala ve Talmut'un ilk dıvılcımları Sirachlı İsa (İ.Ö. 200) ve Yahudi Filon'da (İ.Ö. 25-İ.S. 50) sezilir. Bu gizemcilik, Hollandalı Yahudi düşünür Spinoza'nın şu sözüyle özetlenebilir: "İnsanın tanrıya sevgisiyle insanın insana sevgisi bir ve aynı şeydir"... X. yüzyıldan sonra, çoğu dinsel temelden yola çıkan, birçok Yahudi düşünürü yetişmiştir. Bunların en ünlüleri Saadia (892-942), Davit ibn Mervan (1021-1058), Salomon ibn Cebirol (ölm. 937), Yahya ibn Pakuda (ölm. 1050), Abraham Bar Hıyya (1065-1136), Juda Halevi (1080-1140), Juda ben Samuel (XII. yy.), Berachyah (XIII. yy.), Hasdai Crescas (1340-1410), Joseph albo (1380-1445), Juda Abravanel (1460-1530), Joseph Salomon Delmedigo'dur (1591-1655). Bunlardan başka Arap kültürü disiplini içinde birçok Aristotelesçi Yahudi düşünürü yetişmiş ve ünlü Arap düşünürleriyle birlikte Batının düşünsel uyanışında büyük yardımları olmuştur. Bunların en ünlüleri Kurtubalı Musa bin Meymun (1135-1204), levi bin Gerson (1288-1344), İbni Tibbon, Narbonlu Moise, Jadaia Penini, Joseph ibni Caspi'dir. XVII. yüzyıldan sonra dinden bağımsız felsefede de Moise Hayim Luzatto (1707-1747), Baal Shem-Tov (1700-1760), Uriel Acosta (1590-1647), Menaseh ben İsrael (1604-1657) önemli sayılan düünürlerdir. Yahudi felsefesinin son temsilcileri arasında da Moise Mendelssohn (1729-1786), Salomon Maymon (1753-1800), Moise Hess (1812-1875), Hermann Cohen (1842-1918), Asher Ginzberg (1856-1927), Martin Buber (1878- ) en ünlüleridir. Bütün bu düşünürler, çeşitli kültür çevrelerinde yetişmiş olmalarına karşın Yahudi kültürüne bağlı kalanlardır. oysa yabancı kültürlere bağlanmış pek çok ünlü Yahudi düünürü vardır ve bunların en önemlileri de Spinoza (1632-1677) ve Karl Marx'tır (1818-1883).